si nelson rolihlahla mandela ay ang kauna-unahang pangulo ng aprika na may itim na balat. naglingkod siya sa timog aprika sa taong 1994 hanggang 1999.  

kilala itong anti-apartheid icon dahil sa pakikipaglaban sa apartheid system o ang sistema ng racial segregation noon sa timog aprika.

sa kaniya ring pag-upo bilang pangulo, nilabanan ni mandela ang kahirapan at deskriminasyon at isinulong ang rekonsilasyon ng iba’t-ibang lahi.  

nagsilbi si mandela bilang presidente ng african national congress (1991-1997) na siyang ruling party pa rin ngayon sa nasabing bansa at secretary general ng non-aligned movement noong 1998-1999. kinikilala rin itong ama ng demokrasya ng timog aprika.

ipinanganak noong july 19, 1918 sa mvezo, umatu na dating bahagi ng cape province. dati itong tinaguriang rolihlahla o “troublemaker” pero ngayon ay kilala na sa kaniyang clan name na “madiba.”

si mandela ay miyembro ng thembu royal family na namumuno noon sa rehiyon ng transkei.  

tatlong beses itong ikinasal at may anim na anak habang 17 ang mga apo. sinasabing istrikto si mandela pagdating sa mga anak pero malambing daw ito sa kaniyang mga apo.  

bagama’t walang pinag-aralan ang mga magulang, si mandela ay nagsikap mag-aral at nagtapos sa fort hare university at university of witwatersrand kung saan siya nag-aral ng abogasya.

ngunit sa kaniyang paglipat sa johannesburg, naging bahagi ito ng anti-colonial politics at naging founder ng youth league ng anc. nang simulang ipatupad ang apartheid system, nakilala naman si mandela dahil sa “defiance campaign” ng anc noong 1952.

ilang beses itong inaresto sa akusasyon ng sedition at nilitis sa treason trial noong 1956-1961 pero napawalang sala. si mandela ay co-founder ng grupo ng militante na umkhonto we sizwe (mk) na nanguna sa bombing campaign laban sa gobyerno.

taong 1962 inaresto muli si mandela at sa pagkakataong ito ay nahatulan ng habang buhay na pagkakabilanggo sa pananabotahe at pakikipagsabwatan upang pabagsakin ang gobyerno. nakulong ng 27 taon si mandela, una ay sa robben island bago nalipat sa pollsmoor prison at victor verster prison. dahil sa international campaign para sa kaniyang paglaya, nakalabas ng kulungan si mandela noong 1990.

nakipagnegosasyon ito sa pamahalaan para sa pag-abolish ng partheid system at matapos mahalal bilang anc president, pinangunahan ang tagumpay ng partido sa halalan. kaniyang binuo ang bagong konstitusyon at nanguna sa truth and reconciliation commission upang imbestigahan ang mga human rights abuses habang nagpakilala ng mga bagong polisiya para sa land reform at healthcare services.

umakto itong mediator noon sa pagitan ng libya at gran britanya sa trial ng pan am flight 103 bombing o mas kilalang lockerbie bombing. pinamahalaan din ni mandela ang military intervention sa lesotho.

tumanggi na si mandela na tumakbo sa kaniyang ikalawang termino sa halip ay naging statesman na lang at itinuon ang atensyon sa charity lalo na sa kampanya laban sa hiv/aids sa pamamagitan ng kaniyang nelson mandela foundation.

hanggang ngayon nagsisilbi itong “uniting force” ng timog aprika at patuloy na nirerespeto bilang “father of the nation.”

dahil sa kaniyang anti-colonial at anti-apartheid na panindigan ay naging kilala si mandela sa buong mundo at nakatanggap ng 250 mga pagkilala kabilang na ang nobel peace prize noong 1993, us presidential medal of freedom at soviet order of lenin.

sa south africa at united kingdom, ilang estatwa at monumento ni mandela ang itinayo habang ginawaran din ng “freedom of the city” sa johannesburg at leeds sa uk.

ilang mangangawit din ang gumawa ng kanta para kay mandela, isa na rito ang “free nelson mandela” ng the special aka na ginawan din ng version ni elvis costello.

alay din ni stevie wonder kay mandela ang kaniyang 1985 oscar song na “i just called to say i love you.”

ang bawat kaarawan nito ay ipinagdiriwang ng buong south africa habang ang july 18 ay idineklara ng united nations na nelson mandela international day kasabay ng kaniyang kaarawan, bilang pagkilala sa kaniyang legacy.

napag-alaman na sa 27 taon niyang pagkakakulong ay kinapitan ng tuberculosis ang nobel peace laureate.  

taong 2010 pa huling nakita sa publiko si mandela, nang mag-host ng world cup ang timog aprika.  

pumanaw ang dating pangulo ng timog aprika sa edad na 95-anyos. ito ay inanunsyo ng pangulo ng timog aprikang si jacob zuma.

ayon kay zuma, namatay si mandela na napapalibutan ng kaniyang pamilya, sa tahanan nito sa johannesburg dahil sa kaniyang lung infection.